Facebook-Cambridge Analytica datuen afera

2010eko hamarkadan, Cambridge Analytica aholkularitza enpresa britainiarrak Facebookeko milioika erabiltzaileren datuak bildu zituen haien baimenik gabe, nagusiki propaganda politiko helburu batekin erabiltzeko. Aleksandr Kogan informatikariak eta Global Science Research enpresak 2013an garatutako This Is Your Digital Life («Hau da zure bizitza digitala») izeneko aplikazioaren bidez lortu ziren datuak. Aplikazioak erabiltzaileen profil psikologikoak egiteko hainbat galdera zituen, eta erabiltzaileen kontaktuen datu pertsonalak Facebookeko Open Graph plataformaren bidez jaso zituen. Facebookeko 87 milioi profiletako datuak bildu zituen aplikazioak, eta Cambridge Analyticak datu horiek erabili zituen Ted Cruzek eta Donald Trumpek 2016ko hauteskunde presidentzialetarako egin zituzten kanpainei laguntza analitikoa emateko. Cambridge Analyticari ere Brexitari buruzko erreferenduma oztopatzea leporatu zioten, nahiz eta ikerketa ofizialak onartu zuen enpresak ez zuela esku hartu «hasierako zenbait ikerketetatik harago» eta ez zela «arau-hauste esanguratsurik» egin. Datuak gaizki erabiltzearen inguruko informazioa Cambridge Analyticako langile izandako Christopher Wylieri esker jakin zen, The Guardian eta The New York Times egunkariei egindako elkarrizketetan. Horri erantzunez, Facebookek barkamena eskatu zuen datu-bilketan egindako lanagatik, eta haren zuzendari exekutiboak, Mark Zuckerbergek, Estatu Batuetako Kongresuan deklaratu behar izan zuen. 2019ko uztailean iragarri zuten Merkataritza Batzorde Federalak 5.000 milioi dolarreko isuna ezarri ziola Facebooki pribatutasuna urratzeagatik. 2019ko urrian, Facebookek onartu zuen Erresuma Batuko Informazio Mandatariaren Bulegoari 500.000 euroko isuna ordaintzea, bere erabiltzaileen datuak «kalte arrisku serio» batean azaltzeagatik. 2018ko maiatzean, Cambridge Analyticak kiebra jo zuen AEBetan eta Erresuma Batuan. Beste publizitate-agentzia batzuek urteak daramatzate jarraipen psikologikorako hainbat modu inplementatuta, eta Facebookek antzeko teknologia patentatu zuen 2012an. Hala ere, Cambridge Analyticak bere metodoei buruz duen zintzotasunak eta bere bezeroen kalibreak —Trumpen presidentetzarako kanpaina eta Brexitaren aldeko kanpaina, esaterako— jarraipen psikologikoak planteatzen dituen arazoez kontzientziatu zuten iritzi publikoa, eta gai horretaz ohartarazten urteak daramatzate ikertzaileek. Eskandaluak gero eta interes publiko handiagoa eragin zuen pribatutasunean eta sare sozialek politikan duten eraginean. Twitterren «#DeleteFacebook» mugimenduak joera hartu zuen.